Πιθανές συναισθηματικές αντιδράσεις στον καρκίνο του μαστού

ΕΥΔΟΞΙΑ ΛΥΚΟΥ
Κλινική Ψυχολόγος
Είναι βέβαιο πως, λόγω του εντοπισμού του στο συγκεκριμένο όργανο, ο καρκίνος του μαστού διαφέρει από άλλες μορφές καρκίνου ως προς την ψυχοκοινωνική του διάσταση. Η γυναίκα καλείται μεν και εδώ να αντιμετωπίσει μια τρομακτική για την ίδια νόσο, επιπλέον όμως της ζητείται να διαχειριστεί την ιδέα της πιθανής προσβολής ή απώλειας ενός
τμήματος του σώματός της επενδεδυμένου έντονα συμβολικά για την ίδια αλλά και τον κοινωνικό περίγυρο.
Μετά τη διάγνωση, ζητείται από την γυναίκα που νοσεί να διαχειριστεί τη νέα κατάσταση με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο «όπλο» ώστε να αντιμετωπίσει καλύτερα τον «εχθρό». Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, την προσωπικότητα, τα βιώματά της, η κάθε γυναίκα θα καταφέρει να αντεπεξέλθει σε αυτή την αποστολή σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετική ταχύτητα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, φαίνεται πως οι κύριοι μηχανισμοί προσαρμογής που ενεργοποιούνται είναι οι παρακάτω:

α) Άρνηση (Denial) ή Αποφυγή (Avoidance): Η γυναίκα δεν επιτρέπει σε οτιδήποτε σχετίζεται με την νόσο την πρόσβαση σε συνειδητό επίπεδο ή αναζητά συνειδητά τρόπους να αποφεύγει σχετικές σκέψεις ή συναισθήματα. Αρνείται τη διάγνωση, αποφεύγει να συζητά για το θέμα και κλείνει γρήγορα τη συζήτηση εάν αναφερθεί από τρίτο.

β) Μαχητικότητα (Fighting Spirit): Η γυναίκα έχει την τάση να αντιμετωπίζει την νόσο ως μια πρόκληση, μια μάχη από την οποία σκοπεύει να βγει νικήτρια. Πιστεύει πως η θετική της στάση θα ωφελήσει την υγεία της, είναι ιδιαίτερα (όχι υπερβολικά) ενεργή στην αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με την κατάστασή της και τους τρόπους αντιμετώπισης, ενώ προσπαθεί να «ζει μια φυσιολογική ζωή» παραμένοντας αισιόδοξη ως προς την πρόγνωση.

γ) Αγχώδης Ενασχόληση (Anxious Preoccupation): Η γυναίκα αντιδρά στη διάγνωση με υπερβολικό άγχος (ή/και θλίψη). Επικεντρώνεται στη νόσο, επιτρέποντάς της να καταλάβει σχεδόν ολοκληρωτικά τη ζωή της. Επιδιώκει ενεργητικά να συγκεντρώσει όσες περισσότερες πληροφορίες μπορεί, αλλά έχει την τάση να τις ερμηνεύει με τρόπο αρνητικό και απαισιόδοξο. Δεν αισθάνεται ικανή να διατηρήσει τον έλεγχο της κατάστασης, το μέλλον της φαίνεται αβέβαιο και απρόβλεπτο και καταναλώνει απίστευτο χρόνο αναζητώντας νέα «σημάδια» και συμπτώματα της νόσου, οδηγούμενη συχνά σε παρερμηνείες που αυξάνουν το άγχος της.

δ) Στωική Αποδοχή (Stoic Acceptance): Η γυναίκα αποδέχεται παθητικά τη διάγνωση. Δεν αναζητά πληροφορίες γι’αυτήν και δεν επιζητά να αναλάβει τον έλεγχο της κατάστασης, καθώς πιστεύει ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο και θα πρέπει να το αποδεχτεί. Ενεργές στρατηγικές αντιμετώπισης της νόσου εκλίπουν και η παθητικότητα απέναντι στην νέα πραγματικότητα είναι το κύριο χαρακτηριστικό.

ε) Απελπισία/Αβοηθητότητα (Hopelessness/Helplessness): Η γυναίκα κυριεύεται από την απειλή του καρκίνου. Η προσοχή της επικεντρώνεται στην απειλή του θανάτου ή/και της απώλειας ή στην ιδέα της νόσου ως προσωπικής ήττας. Αισθάνεται πως δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση και συχνά βιώνει την αρνητική εξέλιξη που την τρομάζει σαν αυτή να έχει ήδη συμβεί. Η καθημερινή της λειτουργικότητα είναι έντονα επηρεασμένη.

Η προσαρμογή στον καρκίνο του μαστού είναι μια συνεχής διαδικασία αλλεπάλληλων μεταβολών και κάθε γυναίκα είναι δυνατόν να αντιδράσει διαδοχικά με διαφορετικούς τρόπους. Σε κάθε περίπτωση, τόσο ο τρόπος αντιμετώπισης της νόσου, όσο και άλλες πτυχές της προσωπικότητας των γυναικων, φαίνεται να μπορούν να επηρεάσουν την πρόγνωση (π.χ. η απελπισία/αβοηθητότητα παρουσιάζεται σταθερά ως ο λιγότερο βοηθητικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου στο πρώιμο στάδιό της από πληθώρα ερευνών τα τελευταία 15 χρόνια).
Στο διάστημα που ακολουθεί τη διάγνωση, σημαντικό ποσοστό γυναικών μπορεί να παρουσιάσει κάποιο είδος συναισθηματικής διαταραχής, με την αγχώδη διαταραχή και την κατάθλιψη να εμφανίζονται συχνότερα, η οποία ωστόσω φαίνεται να αυτοπεριορίζεται μετά από κάποιο διάστημα για τις περισσότερες γυναίκες, ή να παραμένει σε ήπια μορφή. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, μόνο ένα 5% των γυναικών με εμπειρία καρκίνου του μαστού παρουσιάζει σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή (μείζονα κατάθλιψη) που απαιτεί θεραπεία.
Το είδος της επέμβασης (ογκεκτομή ή μαστεκτομή) φαίνεται να επηρεάζει την εικόνα του εαυτού, ενώ και πιθανές σεξουαλικές δυσλειτουργίες μπορεί επίσης να δράσουν επιβαρυντικά στη συναισθηματική κατάσταση της γυναίκας και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη συνδυαστικά με τους παράγοντες που προαναφέρθηκαν. Καθώς συχνά παρατηρείται δυσκολία των γυναικών να αναφέρουν τέτοιου είδους δυσκολίες στο γιατρό τους, είναι χρήσιμο να τονιστεί πως πρόκειται για δυσκολίες για τις οποίες ο γιατρός, εφόσον είναι ενήμερος, μπορεί να προτείνει πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.
Γενικότερα, κατά τη διάρκεια της μάχης με τη νόσο και τις επιπτώσεις της, είναι σημαντικό να παρατηρείτε τον εαυτό σας και να μάθετε να αναγνωρίζετε τα όριά σας, τόσο σε σωματικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να βιώσει όποια συναισθήματα σας προκαλεί η εκάστοτε κατάσταση και αναλογιστείτε πως είναι ανθρώπινο να υπάρχουν στιγμές που αισθάνεστε ίσως τις δυνάμεις σας ανεπαρκείς, που νοιώθετε ευάλωτη, που χρειάζεστε στήριξη. Πάρτε τον χώρο και τον χρόνο να εκφράσετε τα συναισθήματά σας στον γιατρό σας, στο οικογενειακό και φιλικό σας περιβάλλον, αναζητείστε τη βοήθεια που έχετε ανάγκη. Ένα καλό υποστηρικτικό δίκτυο είναι πάντα ιδιαίτερα χρήσιμο, ειδικά σε μια δύσκολη περίοδο και αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης της προσαρμογής σας στη νέα κατάσταση και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής σας.
Κάποιες φορές, ίσως η βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας κριθεί απαραίτητη, τόσο για εσάς όσο και για τα άτομα που βρίσκονται στο στενό σας περιβάλλον.
Θυμηθείτε πως αυτή τη μάχη δεν χρειάζεται να την δώσετε μόνη σας, πως κάθε «όπλο» είναι πολύτιμο και πως αξίζει να αξιοποιήσετε κάθε μέσο στη διάθεσή σας για να βγείτε νικήτρια.

πηγη